انور خان

تاریخچه خوشنویسی و تحولات آن در گذر زمان

چکیده:

خوشنویسی هنر مسلمانان است. و واقعیت این است که این هنر مربوط به قرآن است. قرآن آخرین کتابی است که خداوند متعال آن را آشکار کرده است. قرآن محور زندگی فردی و جمعی مسلمانان است. هر مسلمانی این کتاب را دوست دارد و روزانه آن را می خواند. قرائت او هنر صوت و تجوید را آفرید، نوشته اش هنر خوشنویسی تجوید را خلق کرد. از روز اول جامعه مسلمانان از این هنر نجیب پاسداری می کنند. از پادشاهان و امپراطوران گرفته تا مردم، به همان اندازه در احترام و تکریم آن نقش داشته اند. نام صوفیان و معماران، حداد، زرکوب و غیره در خطوط عمومی یافت می شود. در واقع در جامعه مسلمانان رواج داشت. یک شاعر به خوبی این را بیان کرده است.

تا زمانی که مسلمانان شکوفا شدند، این دنیای تقدیر ادامه داشت. اما از زمانی که حضور خارجی ها در جهان اسلام و فرهنگ های غربی، قلب ها و ذهن مسلمانان را لمس کرده است، افول این هنر آغاز شده است. هنر خوشنویسی تنها برای چاپ واقعی و چاپ ابزاری مورد اهمیت قرار گرفت. تقاضا برای این تخصص به طور قابل توجهی در نتیجه رسوایی های اخیر شرکت های بزرگ رشد کرده است. شاهکارهای هنری به تدریج  در حال بازنگری می باشند. هنر خوشنویسی تحت الشعاع قرار گرفت. آموزش هنر اولیه در مدارس منسوخ شد.

آغاز الفبا

سه هزار سال پیش از مسیح، یک قبیله یهود از بابل مهاجرت کردند و در منطقه کنیان سوریه ساکن شدند. این شاخه را به نام (Aramaic)، آرامی می نامند. تورات و قرآن از نژاد آرامی یاد می کنند. یکی از شاخه های آن فنیقی بود. تاریخ نگار معروف یونانی هرودوت در تاریخ خود از ملت فینیقی یاد کرده است. به همین دلیل مورخان غربی عموماً آن ها را فنیقی می نامند.

این ملت به افتخارات بزرگی دست یافت. دمشق پایتخت آن ها بود. این شهر قدیمی ترین شهر زنده جهان است. بیروت، کاسور و سیدون نیز از شهرهای او بودند. (سدوم تایر) دو شهر اخیر در نابودی قوم لوت غرق شدند. در واقع یک ملت تاجر بودند و پیشرفته در حمل و نقل دریایی. آن ها مستعمرات تجاری خود را در دوردست و گسترده در سواحل مدیترانه مستقر کرده بودند. آنها مستعمراتی در ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و سواحل آفریقا داشتند. بندر معروف مارسی در جنوب فرانسه زادگاه آن ها است. نام واقعی این شهر مرسی الیا (Morsi Elia) به معنی «بندر خدا» بود. کارتاژ شهری مهم در نزدیکی سواحل تونس آفریقا، پایتخت امپراطوری آفریقایی او بود. سکونتگاه های آن ها در جزایر مدیترانه ای کرت، رودز، سیسیل، ساردانیا بود. کاروان های تجاری آن ها در دریا پرسه می زدند. این اولین ملت تجاری بین المللی جهان بود. از هند تا اروپای مرکزی مهد کاروان های تجاری آن ها بود. اکتشافات مدرن نشان می دهد که آنها اولین ملتی بودند که دچار کشتی شکستگی شده بودند که در دوران باستان قصد عبور از اقیانوس اطلس با دو هزار نفر از کلمبوس را داشتند. Cyrus N. Gordon، استاد دانشگاه برندرز، یک سال پیش در آمریکای جنوبی، کتیبه ای به خط آرامی در جنگل های برزیل پیدا کرد. این کتیبه مربوط به دوران سلطنت اهیر ام بدشاه شام (Ahir Umm Badshah Sham) است. روشن است که ملوانان آرامی هزاران سال پیش وارد آمریکای جنوبی شدند.

سوریه بین دو کشور متمدن بابل و مصر قرار دارد. این دروازه ای برای هر دو کشور بود. با توجه به اهمیت مکانی، ملت آرامی گام های بزرگی در تجارت برداشتند. آن ها با هر دو تمدن بابلی و مصری به خوبی آشنا بودند. از آنها استفاده می کرد و همچنین به خوبی با خط هر دو کشور آشنا بودند و از این آشنایی در معاملات تجاری خود استفاده می کردند. الزامات تجاری باعث شد که آن ها متوجه نیاز به اختراع شیوه هایی آسانتر برای برقراری ارتباط شوند. باید توجه داشت که برداشت های نمادین در بابل و مصر در مقطعی به خصوص متوقف شده بودند. آنها کارشان را ادامه دادند و علائم جداگانه ای برای صداهای مختلف که از حنجره خارج می شد، تعیین کردند. آنها با کمک این نمادها توانستند کلمات و عباراتی بنویسند. این اختراع ساده اهمیت فوق العاده ای داشت. این شاهکار در سال ۲۰۰۰ پیش از میلاد نقطه عطف مهمی در تاریخ بشر است. این گام بزرگ بشر به سوی پیشرفت و عظمت بود. اختراع حروف، مشکل نوشتن را ساده تر می کرد. به این ترتیب زمینه را برای توسعه و بالا رفتن بشر هموار کرد. امتیاز اختراع الفبا در جهان به نژاد آرامی می رسد. در مجموع ۲۲ حرف بود.

مورخان غربی در اینجا بحث عجیبی را برانگیخته اند. به نظر آنها  این اختراع از تبار سمیتیک آرامی نیست.  وآنها می بایست این اختراع را از ملت دیگری گرفته باشند. سپس اختلاف نظر زیادی وجود دارد که این اختراع را از کدام ملت دریافت کرده اند. به گفته برخی، الفبا از خط هیروگلفی مصری گرفته شده است و به گفته برخی دیگر، بابلی از حروف بابلی. بعضی ها پرچم از دور آورده اند. آن را برگرفته از حرف آکوریتوس می نامند. تمام این شستشوی مغزی به این دلیل است که تعصب نژادی اروپا تمایلی به پذیرش این موضوع ندارد که حتی نژاد غیرآریایی هم می تواند کاری انجام دهد. آنها نمی خواهند نژاد سامی با چنین دستاورد بزرگی اعتبار داشته باشد. با این حال، تاریخ نگار بزرگ Toynbee در کتاب معروف خود به نام “مطالعه تاریخ” نوشته است که “نژاد سامی سه هدیه ارزشمند به دنیای بشریت اعطا کرده است. کشف اقیانوس اطلس، ۲. اختراع الفبا”

اختلاف نظر زیادی در میان اندیشمندان باستان، اندیشمندان مدرن و خاورشناسان در مورد خاستگاه الفبای عربی وجود دارد. دکتر صلاح الدین المسجید (بروزن مزامل) کل بحث و تحقیق را خلاصه می کند. سه دیدگاه در مورد خاستگاه الفبای عربی وجود دارد. خط عربی از خط سریانی گرفته شده است. (مورخ بلیزری) سیزده حرف عربی از آنجا به مکه رسیده است. (مورخ ابن نادیم) خط عربی از خط مسند گرفته شده است. تاریخ نگار ابن خلدون (خدا از او خشنود باشد) گفته است که تنها با مطالعه و تحلیل کتاب های خط عربی نوشته شده قبل از اسلام که تا کنون کشف شده است، می توان در مورد درستی ادعاهای فوق فوق نظر داد. صرف نقل قول از یک کتاب باستانی شواهد کافی برای حمایت از یک نظریه نیست. تمام کتاب های کهن عربی در منطقه پترا نبطائیان یافت شده است. در آن زمان هیچ نشانی از سریانی ها به هیچ عنوان وجود نداشت. محل سکونت سریانی ها در ایالت هیرا بوده است. این یک سرزمین مسیحی بود. اما تا به امروز هیچ کتیبه عربی در آنجا کشف نشده است. تفاوت زیادی بین خط مسند و خط عربی وجود دارد. ابن نادیم قبلاً در صفحه ۴ القمر مینویسید:

«افراد مسن تر در یمن می گویند که الفبای خط مسند با الفبای عربی متفاوت بوده است.»

این تفاوت از این جمله مشخص است. اکنون نظریه روشن این است که خط عربی از خط نبطائیان گرفته شده است. رشد خط عربی باستان نیز از منطقه خط نبطائیان کشف شده است. یک سرزمین عربی باستان در منطقه اردن کنونی تأسیس شد. یونانیان آن را پترا (عربی، بترا و تدمار) می نامند. این دولت در قرن اول پیش از میلاد تأسیس شد. بنیان گذار این دولت نباطی بود. که از تبار عرب بودند و به گویش ویژه ای از زبان عربی صحبت می کردند. آن ها دو شهر اصلی داشتند. صلاح بتار در شمال و تجار و مداین صالح در جنوب. در سال ۶ پیش از میلاد، آن ها شهر تاریخی دمشق را نیز از سلوکی ها تصرف کردند. بصره که در بزرگراه تجاری قرار داشت، بازار تجاری آن ها بود.

منطقه ای سبز و خوش آب و هوا بود. مسیر تجارت بین المللی از یمن به رم (ترکیه) از اینجا می گذشت. کالاهایی از هند و غیره از این مسیر به اروپا منتقل می شدند. به همین دلیل است که تجارت در اینجا رونق داشت. به لطف تجارت، آنها ملت مرفهی بودند. تمدن نیز در اینجا توسعه یافت. در سال ۵ پس از میلاد، آن دولت به امپراتوری روم ضمیمه شد. اما حتی پس از آن، این تمدن در آنجا به شکوفایی خود ادامه داد. همچنین مهارت های زیادی در معماری داشتند. آن ها با بریدن کوه ها خانه می ساختند. از آنها در قرآن هم یاد شده است.

کلیدواژگان: خوشنویسی، خط آرامی، هنر اسلامی

Resume:

• Date of Birth                   1992
• Nationality                        Pakistani                                
• E-mail                          anwar1694@gmail.com   

Academic Record

• ۲۰۱۸: BFA  Department of Art & Design University of Peshawar KPK
• Experienced oil, acrylic, pastel, pencil color

Professional experiences

• Visiting Lecturer at PIAC Abdul Wali Khan University Garden Mardan
• ۱۰ Days Workshop with Dr. Sumaira Javed in PNCA Islamabad Pakistan
• Group show at Alhamra Arts, Gallery Lahore Pakistan
• Group Show at PNCA, Islamabad Pakistan
• Art Preservation & Conversation 10 Days Workshop at Alhamra Art Gallery Lahore
• Two wings to fly not one Workshop with Imran Qureshi  at PNCA Islamabad
• ۹th National Art Exhibition at PNCA islamabad
• Regional Exhibition Akra to Peshawar via Takht Bhai
• Lafz e Muhammad (PBUH)  National Calligraphy Exhibition Gojar khan Punjab
• Eid Miladul Nabi (SAW) National Calligraphy Exhibition  Faisal Abad Miraj National Calligraphy Exhibition Gujranwala
• Noon Walqalam National Calligraphy Exhibition Alhamrah Lahore. Eid Miladul Nabi (SAW) Calligraphy Exhibition Sialkot.
• Calligraphy Workshop at Sarhad University Peshawar by JAVED QAMAR
• Abdul Majeed Parveen Raqam National Calligraphy Copmetition  Serena Hotel Islamabad Abdul Majeed Parveen Raqam National Calligraphy Competition  Serena Hotel Faisalabad

Awards

• ۸ March 2015: 1st Position in International Womens Day Poster competition Art & Design Department UoP Peshawar
• ۸ December 2014: 2nd Position in Childhood Mirrage Painting Competition University of Peshawar Puta Hall
• ۱۸ April 2015: 1st Position in International Womens Day Poster competition Aiwan e Quaid Islamabad
• ۲ December 2015: 1st Position in Canvas2 Painting Competition at Spring Villege Peshawar.
• ۲۸-۲۹ April 2015: 1st Position in Khana e Fun Calligraphy Competition at Iqra University Hayat Abad Peshawar
• ۲ December 2015: 1st Position in Canvas2  Live Painting Competition at Spring Villege Peshawar
• ۲۲ April 2015: 1st Position in Kaawish Art Competition Uet Peshawar.
• ۶-۷ May2016: 1st Position in Khana e Fun Calligraphy Competition at Iqra University Hayat Abad Peshawar
• ۶th December 2016: 2nd Position in Talent Award Nishter Hall Peshawar
• ۱st Position in National Ashraf ul Qalam Calligraphy Competition Shakir Ali Mesium Lahore (Traditional)
• ۲۸ May 2016: 2. nd Position in Illigal Immigration Painting Competition at Sarhad University Peshawar
• ۲۰ June 2016: 1. st Position in World Refuji Day Painting Competition HEC Hayat Abad Peshawar
• ۱st Position in National Ashraf ul Qalam Calligraphy Competition Shakir Ali Mesium Lahore (Modern)
• ۱st Position in Lafz e Muhammad National Calligraphy Competition Alhamra Lahore
• ۱st Position in Guljee Award Nishter Hall Peshawar
• ۱st Position in Lafz e Muhammad Modern Calligraphy Competition Alhamrah Arts Council Lahore
• ۱st Prize in AAP Art Exhibition Alhamrah Arts Council Lahore

Permanent work display

• Masjid e Nabawi Painting in Saudi Embassy
• Saudy Kings Family Painting Saudi Arab
• Truck Art Painting in Islamabad International Airport Islamabad
• Shahja e Rasool Calligraphy in DC office Charsadda