حسین رضوی فرد

درآمدی بر سبک‌شناسی قلم تعلیق

چکیده:

خط تعلیق اولین خط کاملا ایرانی پس از اسلام محسوب می‌شود. به زعم بعضی پژوهشگران، اولین خط ایرانی پس از اسلام را میتوانیم خط پیرآموز بدانیم اما اثبات این مهم نیازمند پژوهشی گستردهتر است تا تصدیق جامع محققان حوزه خوشنویسی را دربر داشته باشد. کارکرد تعلیق، ترسل یا نامه، در فرمان‌ها، مراسلات دیوانی، مبایعه‌نامه‌ها و احکام شرعی بوده است و به تدریج در کتابت نسخه‌های خطی یا انجامه نسخه‌ها نیز مورد استفاده واقع شده است. خط تعلیق همچون دیگر خطوط در فرایندی زمانی و بستری فرهنگی شکل گرفته است و تشخیص واضع و مخترع آن کاری به غایت سخت بلکه غیر ممکن است در عین حال می توان با توجه به اسناد موجود و بنا به تغییرات حاصل در این اسناد، سیر تطور سبک های خط تعلیق را تبیین نمود. در این نوشتار که با روش اسنادی و مطالعات کتابخانه‌ای سامان یافته است برای تحلیل چگونگی شکل‌گیری سبک‌های خط تعلیق و تمیز انواع آنها، از سه روش جستجوی کلمه تعلیق در متن شعر و ادب فارسی قدیم همچنین جستجوی عنوان و تعاریف خط تعلیق در رساله‌ها و تذکره‌های خوشنویسی و در نهایت تحلیل و بررسی فرمی و ساختاری اسناد خطی موجود بهره برده شده است. در پایان مقاله به پشتوانه تحلیل و تبیین های صورت پذیرفته به سه سبک متفاوت در خط تعلیق دست می یابیم که عبارتند از: سبک تعلیق ساده اولیه،‌ سبک شکسته تعلیق اولیه، سبک شکسته تعلیق خواجه اختیار و متأخران؛ شناخت تقسیم بندی ارئه شده از سبک های خط تعلیق، به هنرمندان و پژوهشگران کمک خواهد کرد تا از ظرفیتهای نامکشوف خط تعلیق در هنر امروز از جمله گرافیک بهره بیشتری برده شود.

کلید واژگان: خوشنویسی، تعلیق، اولین خط ایرانی، سبک، شکسته تعلیق

رزومه:

تاریخ تولد 1355/06/31
ملیت ایرانی
پست الکترونیک hor0274@gmail.com

تحصیلات

۱۳۹۳-۱۳۹۷: دکتری پژوهش هنر- دانشگاه تربیت مدرس، عنوان رساله دکتری :روش شناسی نقد آثار خوشنویسی با تأکید بر خط نستعلیق، استاد راهنما: دکتر حسنعلی پورمند
۱۳۹۱ – ۱۳۸۸: کارشناسی ارشد پژوهش هنر، عنوان پایان نامه: سبک شناسی خط نستعلیق سلطانعلی مشهدی، استاد راهنما: دکتر صداقت جباری

سوابق آموزشی

۱۳۹۸ : عضو شورای تدوین نظامنامه آموزش خوشنویسی دانشگاه هنرهای اسلامی- ایرانی استاد فرشچیان
۱۳۹۸ : عضو کمیته علمی تخصصی هنرهای تجسمی- خوشنویسی؛ هیأت ممیزه دانشگاه جامع علمی کاربردی
۱۳۹۷ دریافت گواهی استعداد درخشان در مقطع دکتری از دانشگاه تربیت مدرس
۱۳۹۷ : دفاع از رساله دکتری با نمره ۲۰ و فارغ التحصیلی در مقطع دکتری پژوهش هنر دانشگاه تربیت مدرس؛
کسب رتبه اول مقطع دکتری پژوهش هنردر بین دانشجویان ورودی ۱۳۹۳
۱۳۹۳ تا کنون تدریس دروس هنر- دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد 38)کد مدرسی : ۹۳۱۰۰۰۰۱۱۱۱۶۷ )
۱۳۹۳ تا: ۱۳۹۶ عضو کمیته علمی- تخصصی گروه خوشنویسی)برنامه ریزی درسی (دانشگاه جامع علمی کاربردی
۱۳۹۳ آموزش خوشنویسی نستعلیق و تحریری- شهرداری)دارآباد (
۱۳۹۲ – ۱۳۹۱ پژوهش و تدوین رشته کارشناسی حرفه ای خوشنویسی – دفتر برنامه ریزی آموزشی
مهارتی– دانشگاه جامع علمی کاربردی
۱۳۹۰ خوشنویسی با قلم نستعلیق از انجمن خوشنویسان ایران » فوق ممتاز « اخذ درجه
۱۳۸۲ خوشنویسی )قلم » ممتاز « اخذ درجه های نستعلیق و شکسته (از انجمن خوشنویسان ایران
۱۳۷۱-۱۳۸۸: عضو فعال انجمن خوشنو یسان ایران- شعبه کازرو ن
۱۳۸۸ تا :۱۳۸۶ بازرس انجمن خوشنو یسان ایران-شعبه کازرون
۱۳۷۹ آموزش خوشنویسی نستعلیق – دارالقرآن مرکزی شهرستان کازرو ن
۱۳۷۷ – ۱۳۷۴ : آموزش خوشنویسی نستعلیق و تحریری – دانشگاه خلیج فارس)بوشهر(

تالیفات

کتاب

۱۳۹۹ : تاریخچه خوشنویسی ایرانی- دبیرخانه کمیسیون ملی یونسکو در ایران- در حال چاپ

۱۳۹۸ رو ششناسی نقد در خوشنویسی- نشر پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر)شابک: ۲ – ۲۲ – ۷۶۴۵ – ۶۰۰ – ۹۷۸ )

1389 لبت را غلاف کن )مجموعه اشعار کلاسیک (- نشر شاملو)شابک: ۶ – ۰۷۷ – ۱۱۶ – ۶۰۰ – ۹۸۷ )

مقالات علمی – پژوهشی

1396 تا کنون داور نشریه علمی پژوهشی” مبانی نظری هنرهای تجسمی”
۱۳۹۸ تا کنون داور نشریه علمی ترویجی ” جلوه هنر”
۱۳۹۸ : تحلیل فرم و ترکیب بندی در خط نستعلیق بر اساس اصول نظریه گشتالت )برگرفته از رساله دکتری((DOI): 10.22059/JFAVA.2018.246272.665811 ، مقاله علمی پژوهشی چاپ شده در نشریه هنرهای زیبا) تجسمی ( دوره ۲۴ ، شماره ۲
: ۱۳۹۷ روش شناسی نقد خط نستعلیق)برگرفته از رساله دکتری(، (DOI): 10.30480/vaa.2018.615 مقاله علمی پژوهشی چاپ شده در دوفصلنامه نامه هنرهای تجسمی و کاربردی- شماره ۲۰ ، پاییز و زمستا ن
1396 : تحلیل و بررسی سبکهای خط نستعلیق قُدما )برگرفته از رساله دکتری((DOI): 10.22051/JTPVA.2018.3985مقاله علمی پژوهشی چاپ شده در فصلنامه مبانی نظری هنرهای تجسمی، شماره ۴ ، پاییز و زمستان
۱۳۹۱ تحلیل و بررسی خوشنویسی بوستان سعدی موزه ملی ملک)برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد( (DOI): 10.22059/JFAVA.2013.29611، مقاله علمی پژوهشی چاپ شده در فصلنامه هنرهای زیبا، دوره ۱۷ شماره ۳ ، ص ۳۳ – ۴۰ ، پاییز ۱۳۹۱ )
پاییز: ۱۳۹۱ سبکشناسی خط نستعلیق سلطا نعلی مشهدی)برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد(
مقاله علمی پژوهشی چاپ شده در دو فصلنامه مطالعات هنر اسلام ی، شماره هفدهم، ص ۷۹ – ۹۲)
۱۳۸۹ آسیب شناسی هنر خوشنویسی معاصر ایران با تأکید بر خط نستعلیق، مقاله برگزیده جشنواره بین المللی هنر های تجسمی فجر – بخش همایش و مقالات علمی پژوهشی

مقالات علمی – تخصصی

۱۳۹۹ حک و اصلاح در خوشنویسی؛ بازخوانی رسالههای خوشنویسی درباره حک و اصلاح در خطاطی)مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۰۲ / ۰۶ / ۱۳۹۹ ؛ https://avammag.com/77221 )
۱۳۹۸ کرونا در چشم انداز هنر؛ هنرمندان چگونه با کرونا مقابله میکنند؟ )مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۲۳ / ۱۲ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/75020 )
۱۳۹۸ چهل سال عمرم به خط شد تلف؛ نگاهی به نمایشگاه نستعلیق های استاد محمد شهبازی)مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۳۰ / ۱۱ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/74772 )
: ۱۳۹۸ رکورد دار دوازدهمین حراج تهران چه کسی خواهد بود؟)مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۲۳ / ۱۰ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/74144 )
:1398 الفقیر غلامرضا، نگاهی به کتاب آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی و نمایشگاه آثار وی )مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۳۰ / ۰۹ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/73746 )
۱۳۹۸ گستره کویر در نمایشگاه آبرنگهای پارسا پاینده )مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۰۲ / ۰۹ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/73015 )
1398 بنفشه مصریپور « کتیبه های ذوق در ضیافت نستعلیق )مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۳۰ / ۰۷ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/72530 )
1398 خوشنویسی در فضای منفی و استفاده از عناصر ایرانی در نقاشیخط های شمساله ساعدی )مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۰۴ / ۰۷ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/72024 )
·:۱۳۹۸ نمایش خلاقیت در برشی از آثار استاد صداقت جباری )مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۰۴ / ۰۶ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/71264 )
:1398 ترکیب خطوط و نتها در نمایشگاه آثار بهمن پناهی )مقاله نمایه شده در سایت آوام مگ، ۲۹ / ۰۴ / ۱۳۹۸ ؛ https://avammag.com/70490 )
· ۱۳۹۸ : به بهانه برگزاری نمایشگاه تذهیب کنگره نقش )مقاله درج شده در ضمیمه ادبی هنری روزنامه اطلاعات، سال نود و سوم، شماره ۲۷۲۵۳ ، ص ۳ ، ۲۰ / ۰۱ / ۱۳۹۸ )
» : ۱۳۹۷ هم قلم با نوای استاد « به بهانه نمایشگاه خوشنویسی و نقاشیخط )مقاله درج شده در ضمیمه ادبی هنری روزنامه اطلاعات، سال نود و سوم، شماره ۲۷۲۱۹ ، ص ۳ ، ۲۳ / ۱۱ / ۱۳۹۷ )
» :۱۳۹۷نه زن نه جنگ « نگاهی به طراحی های مفهومی استاد حمید عجمی در نمایشگاه )مقاله درج شده در ضمیمه ادبی هنری روزنامه اطلاعات، سال نود و سوم، شماره ۲۷۱۹۸ ، ص ۴ ، ۲۵ / ۱۰ / ۱۳۹۷ )
:۱۳۹۴ اثر علیرضا هاشمی نژاد » سبک شناسی خوشنویسی قاجار « درآمدی بر کتاب )مقاله علمی-تخصصی چاپ شده در فصلنامه نقد کتاب هنر، سال دوم، شماره ۷ ، ص ۱۱۶ – ۱۰۷ ، پاییز ۱۳۹۴ )
۱۳۹۳ :جهانی شدن در خوشنویسی؛ تحلیل و بررسی خوشنویسی نوین در ایران با تأکید بر نقاشیخط )مقاله علمی-تخصصی چاپ شده در فصلنامه نقد کتاب هنر، شماره ۱ و ۲ ، ص ۲۳۹ – ۲۲۱ ، بهار و تابستان۱۳۹۳ )
» :۱۳۹۳ وقتی نیچه گریست « نگاهی به فیلم )مقاله علمی-تخصصی چاپ شده در ماهنامه ادبیات داستانی چوک، شماره ۴۴ ، ص ۹۴ – ۱۰۰ ، فروردین ۹۳ )نشانی: http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/7666-2014-03-29-16-41-13.html
۱۳۹۳ پیوند موسیقی و شعر)مقاله نمایه شده در سایت ماهنامه ادبیات داستانی چوک( نشانی: http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/7797-2014-04-12-05-15-35.html
۱۳۹۰ اخذ تقدیرنامه پژوهشی به مناسبت هفته پژوهش از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
۱۳۸۸ نمادها و المانهای شهری )درج شده در هفته نامه بیشاپور، شماره ۱۸۳ ، ۲۷ مهر ۱۳۸۸ )
۱۳۸۸ : انبوه سازی و فرهنگ آپارتمان نشینی)درج شده در هفته نامه بیشاپور ،شماره ۱۸۵ ، ۱۱ آبان۱۳۸۸ )
۱۳۸۸ مصاحبه با عماد الدین شیخ الحکمایی-کارشناس خطوط، کتیبه ها و اسناد دوره اسلامی )درج شده در هفته نامه بیشاپور، شماره ۱۸۷ ، ۲۵ آبان 1388 )

جشنواره و نمایشگاه

۱۳۹۴: برگزیده اول مسابقه خوشنویسی سایت آرت هیبیشن و شیکاآرت
۱۳۹۴: “باران رحمت ” داور دومین جشنواره هنری سراسری دانشجویی
دانشگاه جامع علمی کاربردی-بخش خوشنویسی
۱۳۹۳ :نفر برگزیده جشنواره خوشنویسی شمسه- منطقه یک شهرداری تهران
۱۳۹۲: داور اولین جشنواره عرضه و فروش آثار و تولیدات مراکز علمی کاربردی فرهنگ و هنر-دانشگاه جامع علمی کاربردی-بخش خوشنویسی
۱۳۹۲: نفر برگزیده همایش خوشنویسی کوثر- سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران-برج آزادی
۱۳۹۰ : نمایشگاه انفرادی آثار خوشنویسی در نگارخانه پرنیان- کازرو ن
۱۳۸۹: نمایشگاه انفرادی آثار خوشنویسی در موسسه فرهنگی هنری صبا)فرهنگستان هنر(- تهرا ن
1389 : نفر برگزیده جشنواره بین المللی هنرهای تجسمی فجر- بخش همایش و مقالات علمی
۱۳۹۴-۱۳۷۴: شرکت در بیش از ده نمایشگاه خوشنویسی گروهی در شهرهای تهران، شیراز، بوشهر و کازرون

سخنرانی و اجرا

1398 : درآمدی بر سبکشناسی خط تعلیق؛ نگارخانه لاجورد- تهرا ن
۱۳۹۵: مجری نشست خوشنویسی”- سرای اهل قلم- نمایشگاه بین المللی کتاب تهران )اصول کتابت, چاپ و نشر آثار نسخه های خطی و کتب آمورشی خوشنویسی- تحصیل رشته خوشنویسی در دانشگاه( با حضور استاد جواد بختیاری- استاد علی شیرازی
۱۳۹۵ : مجری نشست خوشنویسی”- سرای اهل قلم- نمایشگاه بین المللی کتاب تهران )خوشنویسی ایرانی- چاپ و نشر آثار خوشنویسی( با حضور استاد رسول مرادی- استاد محمدعلی سبزه کار- پیمان پیروی
۱۳۹۵: مجری نشست طنز و تحولات اجتماعی”- سرای اهل قلم- نمایشگاه بین المللی کتاب تهران با حضور سید شهرام شکیبا- سید علی میرفتاح- سید عبدالجواد موسوی
۱۳۸۹: آسیب شناسی هنر خوشنویسی معاصر ایران” موزه هنرهای معاصر – تهران
۱۳۸۹: گزیده ای از تاریخ خوشنویسی ایران” فرهنگسرای انقلاب- تهران