علی مشهدی رفیع

گونه‌شناسی کرونولوژیک خط تعلیق

چکیده

توصیفاتی که در منابع مکتوب درباره خط تعلیق و سیر تحول آن از ابتدای شکل‌گیری در قرون میانه دوره اسلامی تا زمان افول آن در دوره قاجاریه ذکر شده است، به حدی پراکنده و آمیخته به اطلاعات متناقض است که مطالعه این خط را چه از منظر اسلوب و ویژگی‌های ساختاری و چه از لحاظ تاریخ تطور آن با دشواری‌های بسیاری روبرو می‌کند. این تناقضات به حدی است که در منابع مکتوب بیش از چهار واضع و ابداع کننده برای آن ذکر شده است و گاهی پراکندگی اطلاعات درباره این خط به حدی است که در یک تذکره از دو واضع مختلف به عنوان ابداع کننده این خط یاد شده است.

بخش قابل توجهی از اطلاعات موجود درباره اسلوب، شیوه‌های تحریر و نحوه خواندن خط تعلیق، حاصل تلاش محققان حوزه سندشناسی فارسی برای خواندن و کدگشایی شکسته نویسی‌ها و کلمات و عبارات تو در توی متون نوشته شده به این خط است. در حقیقت بخش قابل توجهی از‌دست‌نوشته‌های به جای مانده به خط تعلیق را اسناد فارسی قرون میانه اسلامی تشکیل می‌دهند که با بررسی و مقایسه آنها با نمونه‌های انگشت شمار کتابت و تحریر و صورت‌های خوشنویسانه این خط می‌توان گونه‌های متفاوتی از خط تعلیق را با توجه به ادوار تاریخی تشخیص داد.

تلاش نگارنده در این مقاله بر آن است تا توصیفات ذکر شده در منابع مکتوب درباره خط تعلیق را با برخی از نمونه‌های به جای مانده از این خط تطبیق داده و طرحی مقدماتی برای گونه شناسی خط تعلیق با توجه به تاریخ تطور آن ارائه دهد.

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی، خطوط اسلامی، تعلیق، اسناد تاریخی فارسی.

رزومه:

تاریخ تولد ۱۳۶۲
ملیت ایرانی
پست الکترونیک a_mashhadi@sbu.ac.ir

تحصیلات

دانشگاه شهید بهشتی – بنیاد ایرانشناسی / دکتری تخصصی ایرانشناسی
دانشگاه شهید بهشتی – بنیاد ایرانشناسی / کارشناسی ارشد ایرانشناسی (گرایش نسخه شناسی و مرمت نسخ خطی و کتاب آرایی)

سوابق فعالیتهای فرهنگی و هنری

از ۱۳۹۹ تاکنون : عضو گروه حفاظت کمیته ملی موزه‌های ایران (به همراه عضویت در کارگروه حفاظت و مرمت نسخ خطی و مواد آرشیوی)
از ۱۳۹۴تاکنون : عضو موسسه فرهنگی ایکوموس ایران – شعبه ایرانی شورای بین المللی بناها و محوطه های تاریخی (به همراه عضویت در کمیته علمی معماری بومی)

تدریس

۱۳۹۹: تدریس با موضوع «کاربرد دانش مردم‌شناسی در روایت سفر» در موسسه فرهنگی خانه هفت دست
۱۳۹۷: کارگاه آموزشی با موضوع «هامش و حاشیه در نسخ خطی» در پژوهشکده زبان و ادبیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
۱۳۹۴- ۱۳۹۲: مجتمع آموزشی راه رشد
۱۳۸۲-۱۳۸۱: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

سخنرانی

۱۳۹۶: سخنرانی با موضوع «محوطه های تاریخی ایران دوره میانه در حوزه جغرافیایی دشت‌های تهران، ری و ورامین»، انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران
۱۳۹۸: سخنرانی با موضوع «کرسی خط تعلیق در گذر زمان»، موسسه کتاب آرایی ایرانی
۱۳۹۹: دبیری سلسله نشست‌های «آشنایی با خط تعلیق»، موسسه کتاب آرایی ایرانی
۲۰۱۲: The Role of Scribe Related Entries in Facilitating The Retrieval Process in Persian Manuscript Collections, IFLA World Library and Information Congress, Helsinki, Finland
۲۰۱۳: Safavid Manuscripts of Persian Epistolary Art in National Centre of Manuscripts (Georgia, Tbilisi), 2nd International Symposium of Georgian Manuscripts, Tbilisi
۲۰۱۳: Data entry worksheet: Preserving images and decorations of Persian manuscripts and lithographed books IFLA World Library and Information Congress, Singapore
۲۰۱۳: Material Analysis of Safavid Isfahani Papers International Conference on Natural Sciences and Technology in Manuscript Analysis, Centre for the Study of Manuscript Cultures, Hamburg
۲۰۱۵: Application of Safavid Manuscripts of Persian Epistolography in Historical Diplomatics of Safavid Era Eighth European Conference of Iranian Studies, St. Petersburg