جان پدر کجاستی؟ – (۲) شب موسیقی
از حدود ۱۴۰ سال پیش در بخشی از سرزمین خراسان بزرگ، که امروزه بنام اَوغانستان یا افغانستان شناخته می شود، شیوه ای از جریان موسیقی کلاسیک هندی جریان یافت که باید آن را هند و افغانی نامید! و شیوه ی گذشته فراموش گشت و برخی نیز در بخش های کوچکی به حیات هنری خود ادامه داد. نخستین زمزمه های نوای تازه ی موسیقی هایی که بیشتر نیز در محله ی خرابات کابل شنیده می شد، توسط هنرمندانی در ساز و آواز به صدا درآمد که هندی الاصل بوده و به واسطه ی مهاجرت پدرانشان در دوره ای در تاریخ به افغانستان، در آن دیار سکنیٰ گزیده بودند؛ این چهار تن که باید ستون های موسیقی کلاسیک و معاصر افغان نام بردن شوند؛ استادان قاسم، غلام حسین، محمد حسین سرآهنگ که فرزند غلام حسین بود و نبی گل بودند …
با به جنبش درآمدن این رویه سازهای موسیقی کلاسیک هند همچون : طبلا، سیتار و تامبورا و هارمونیوم (که به غلطهرمنی گفته می شود)نیز به کار گان این موسیقی افزوده شد . اگر چه به غیر از سرآهنگ و پس از ایشان مقدار بسیار کمی استاد قاسم، نوا و نغمه ای از دو تن دیگر در دسترس نیست ، تأثیر و پرتوی ذهنی که از سوی نامبردگان بر هنر شنیداری سرزمین افغانستان سایه افکند ، شعر و ترانه گویی را نیز از شکلی ساده و گاه غیر علمی و دور از جدیت، به سمت بخشی از ادبیات ارزنده ی پارسی رهنمون ساخت، تا بدانجا که درهم آمیزی شعر کلاسیک پارسی و نوای ارزنده ی شمال هندوستان در ترکیب با لهجه ی دری، سرآهنگ را با سرنام هایی همچون : شیر موسیقی ، بابای موسیقی و کوه بلند موسیقی مزین کرد. چه که اگر او نمی بود، امروزه شکلی از بیدل خوانی موسیقایی (اشاره به بیدل دهلوی، شاعر پیچیده گوی سبک اصفهانی «هندی» در تاریخ ادبیات ) به گونه ی جدی وجود خارجی نمی داشت که در ادامه توسط فرزند او یعنی، إلطاف حسین در شکلی من چندان متفاوت ادامه یافت …
ناگفته نماند که دلیل نبود نسخه های بسیار از دیگر نامداران که در این نوشتار گفته شد، نبود امکانات دقیق و قوی صوت و ضبط ، همچنین از میان رفتن آثار در جنگ‌های ویرانگر داخلی و خارجی بود …
در این صفحه، در بخش ترانه‌های فولکلوریک، گوش جان می سپاریم به گوشه ای از ترانه ها و نوای دلنشین سازهای افغانستانی و در بخش سازهای سنتی آثار ویدئویی ارسالی از جانب نوازندگان خوش ذوق کنونی و همچنین اساتید بزرگ موسیقی را مشاهده خواهید کرد.
ترانه‌های فولکلوریک
وحید قاسمی
متولد ۱۳۳۷ در کابل و ساکن کابل
آهنگساز، آوازخوان و پژوهشگر موسیقی فولکلور و بومی افغانستان است که در کنار تولید آثار و اجرای ترانه هایی به سبک پاپ و همچنین بازخوانی آثار فولکلوریک، به تالیفات متعدد در حوزه موسیقی اصیل و فولکلوریک پرداخته است. ایشان از طرف وزارت فرهنگ نائل به دریافت لقب “استاد”ی در حوزه موسیقی شده اند.
حسین آرمان
متولد اسفند ۱۳۱۳ در کابل و ساکن آلمان
معروف به استاد آرمان خواننده، نوازنده و آموزگار موسیقی اهل افغانستان است. دو فرزند استاد آرمان به نامهای خالد و مشعل از هنرمندان به نام موسیقی هستند۔ استاد محمد حسین آرمان نوازنده ، طبله، رباب ، گیتار و هارمونیه است۔
همایون سخی
متولد ۱۳۵۵ در کابل، آهنگساز و رباب نواز مشهور افعانستانی است.
استاد همایون سخی، هنرمند و در عصر خود تنها رباب نوازی است که نوآوری‌هایی در نواختن رباب ایجاد کرده که بی نظیر است. از جمله آثار مشهور و بی نظیر او می توان از “رنگین کمان”، “جوش”، “انتظار”، “قطعه کلاسیک در راک مدهوونتی”، “زندگی” و غیره نام برد که قطعه رنگین کمان را استاد با ترکیب سبک‌های بومی و فولکلور مناطق مختلف افغانستان ساخته است.
گروه‌ها، آرکسترها و هنرمندان مشهوری از جمله کرونوس کوراتت (Kronos Quartet)، برلین فلارمونیک (Barlin Felarmonic)، آرکستر گلبنکیان در کشور پرتغال (Gulbenkian Orchestra) با حضور رئیس جمهور این کشور و کریم آقا خان و غیره با استاد همایون سخی همکاری داشتند.
عارف جعفری
متولد ۱۳۵۳ قریه باغچار ولایت ارزگان، ساکن تهران
شاعر، خواننده و آهنگساز، عضو هیئت موسس خانه ادبیات افغانستان و از اعضای هیئت تحریریه مجله فرخار، انتشار مجموعه شعر ” از جنس پریشانی” ۱۳۸۴، انتشارات سنای دل، انتشار آلبوم های “تا آنسوی سمرقند”، “رود” در ایران، وآلبومهای “صیاد” ، “گل بادام” ، “پرواز” و “صبا مزار می رم” در افغانستان.
عبدالرحیم ساربان
فروردین ۱۳۰۹ در کابل – فروردین ۱۳۷۲ در پیشاور پاکستان
خواننده، آهنگساز و شاعر اهل افغانستان بود. ساربان به خاطر صدای خاص و محزونش معروف بوده و است ۔ او پیش از آواز خوانی در حوزه تئاتر فعالیت داشت و در این بخش موفقیتهای هم به دست آورد۔ در ابتدا ترانه های خود را با نام اصلی اش”عبدالرحیم محمودی” از رادیو پخش می شد۔ بعدها نام هنری “ساربان” را برای خود برگزید۔
محمدحسین سرآهنگ
۱۳۰۲ در کابل – ۱۳۶۱ کابل
او که از استادان موسیقی افغانستانی به شمار می رود، در نوجوانی برای تحصیل موسیقی به هندوستان رفت و مدت شانزده سال موسیقی را نزد عاشق علی خان هندی فرا گرفت و در بازگشت به وطن از ابتدای تاسیس، با رادیو کابل همکاری کرد. “کوه بلند موسیقی”، “سرتاج موسیقی”، “بابای موسیقی” وشیر موسیقی” از جمله القابی است که از سوی دانشگاههای هندوستان به وی نسبت داده شده است.
احمد ظاهر
۱۳۲۵ درکابل – ۱۳۵۷ در سالنگ، آوازخوان برجسته افغانستانی در دهه های ۴۰ و ۵۰ خورشیدی است که از او به عنوان محبوب ترین خواننده افغانستانی یاد می شود. او در مدت عمر کوتاه ۳۳ ساله اش که در اثر سقوط خودرو به دره جان باخت، بیش از ۳۳ آلبوم منتشر کرد و از جمله اولین موسیقی دانانی محسوب می شود که سازهای غربی را با موسیقی افغانستانی تلفیق کرد.
سازهای سنتی
آکارینا ( ایشپیلاق)
دمبوره (دنبوره)
دوتار (چهارده سیم)
رباب
سیتار (سه تار)
طبله
نی (تولا)
دهلک
شب‌های هفته هنر افغانستان – جان پدر کجاستی
- شنبه ۲۲ آذرماه(قوس) • افتتاحیه (ورود)
- یکشنبه ۲۳ آذر ماه(قوس) • شب موسیقی (ورود)
- دوشنبه ۲۴ آذر ماه(قوس) • شب خوشنویسی (ورود)
- سه‌شنبه ۲۵ آذر ماه(قوس) • شب نقاشی و نگارگری (ورود)
- چهارشنبه ۲۶ آذر ماه(قوس) • شب گرافیک (ورود)
- پنجشنبه ۲۷ آذر ماه(قوس) • شب صنایع دستی (ورود)
- جمعه ۲۸ آذر ماه(قوس) • شب عکاسی